🌿 Morfologia
🌞 Warunki uprawy
🌍 Pochodzenie i rodzina
🌾 Zastosowania
Uwaga: Pomimo staranności w przygotowaniu tej karty, przed jakimkolwiek użyciem lub spożyciem rośliny należy skonsultować różne źródła. W razie wątpliwości skonsultuj się z wykwalifikowanym specjalistą
Zastosowania w permakulturze
Vitex doniana, znana również jako czarny bez, jest wszechstronną rośliną w permakulturze. Kwiaty są wykorzystywane do robienia syropu, herbat i likierów o właściwościach immunostymulujących i przeciwzapalnych. Owoce, po ugotowaniu, mogą być używane do dżemów, soków i win. Liście i kora mają właściwości lecznicze, choć wymagają ostrożności w użyciu ze względu na zawartość sambucyny. Roślina przyciąga zapylacze, a jej korzenie pomagają w stabilizacji gleby. Może być również używana jako żywopłot wiatrochronny. Jest to roślina miododajna, bardzo ceniona przez pszczoły.
Opis Permapeople
Drzewo tropikalne o jadalnych, czarnych owocach, często wykorzystywane w medycynie tradycyjnej.
Opis botaniczny
Vitex doniana to krzew lub małe drzewo, osiągające zwykle wysokość od 1 do 5 metrów. Charakteryzuje się szarą korą i pierzastymi liśćmi, składającymi się z 5-9 listków. Kwiaty są drobne, kremowo-białe, zebrane w duże, płaskie kwiatostany zwane baldachami. Kwitnie od maja do czerwca. Owoce to małe, ciemnofioletowe jagody. Roślina jest rodzima dla Afryki Subsaharyjskiej i naturalizowana w innych regionach świata. Preferuje stanowiska słoneczne lub półcieniste i gleby wilgotne, ale dobrze znosi również suszę. Jest odporna na mróz do -15°C.
Uprawa współrzędna
Czarny bez dobrze rośnie w towarzystwie roślin motylkowych, takich jak groch i fasola, ponieważ poprawia dostępność azotu w glebie. Dobrze komponuje się również z jabłoniami i gruszami, chroniąc je przed szkodnikami. Należy unikać sadzenia czarnego bezu w pobliżu orzechów włoskich, ponieważ mogą one hamować jego wzrost. Dobrze rośnie w towarzystwie roślin miododajnych, wzajemnie się zapylając.
Metody rozmnażania
Vitex doniana można rozmnażać na kilka sposobów. Najłatwiejsza jest rozmnażanie przez sadzonki pędowe pobierane wczesną wiosną lub późną jesienią. Sadzonki ukorzeniają się stosunkowo łatwo w wilgotnym podłożu. Można również rozmnażać przez odrosty korzeniowe, które często pojawiają się wokół rośliny macierzystej. Nasiona wymagają stratyfikacji (przechłodzenia) przez kilka tygodni przed wysiewem. Rozmnażanie przez podział kępy jest również możliwe, ale mniej efektywne.
Historia i tradycje
Czarny bez ma długą historię wykorzystania w medycynie ludowej. W Afryce tradycyjnie stosowano go do leczenia przeziębień, grypy, gorączki i problemów z układem oddechowym. W Europie był znany już w starożytności i używany przez Celtów i Germanów. W średniowieczu uważano go za roślinę magiczną, chroniącą przed złymi duchami. W wielu kulturach kwiaty czarnego bezu symbolizują płodność i szczęście. W tradycyjnej medycynie afrykańskiej kora była używana do leczenia ran i owrzodzeń.
Kalendarz użycia
Kwiaty czarnego bezu zbiera się w maju i czerwcu, gdy są w pełni rozkwitłe. Owoce dojrzewają od sierpnia do września. Liście można zbierać przez cały sezon wegetacyjny, ale najlepiej robić to przed kwitnieniem, gdy zawierają najwięcej substancji aktywnych. Sadzonki pędowe pobiera się wiosną lub jesienią. Przycinanie rośliny najlepiej przeprowadzać późną zimą lub wczesną wiosną, usuwając uszkodzone lub chore gałęzie. Wysiew nasion przeprowadza się jesienią lub wczesną wiosną.